(YEDİNCİ BÖLÜM)
A-Malzemesi Bakımından:
1-Malzemesi, ses, âhenk olan: Müzik.
2-Malzemesi, ağaç, ahşap, demir, taş, deri olanlar: Mimârî, heykel, kabartma, oyma, dağlama, süs/takı, ev araç ve gereçleri, savaş araçları...
3-Malzemesi, insan bedeni olanlar: Dans, bale.
4-Malzemesi, dil olanlar: Edebiyat, tiyatro.
5-M alzemesi, yüzey, çizim ve şekillendirme olanlar: Resim, hat, ebru, tezhip...
6-Malzemesi, yün ve pamuk olanlar: Halı, kilim, cicim, oya, keçe...
7-Malzemesi, hem dil, hem müzik, hem beden görüntülü olanlar: Opera, operet, sinema...
Duyularımızdan gözümüz bir icrâyı da içinde bulundurması dışında büzik’e katılmıyor; ilk uyarılan organı esas alarak, hitap edilen, estetik heyecanların odağı olan organı merkeze taşıyarak ayrı bir sınıflandırma daha yapılabilir.
B-Uyardığı Organ veya Organ Grubu Bakımından
1-Kulağa h itap eden sanat: Müzik.
2-Göze hitap eden sanatlar:
a) Tek boyutlu: Resim, hat, ebru, tezhip, halı, kilim, cicim, oya.
b) İki boyutlu: Oyma, dağlama, kabartma.
c) Üç boyutlu: Mâden deri işlemeciliği; heykel mimârî...
9-Orhan Okay, Sanat ve Edebiyat Yazıları, Dergâh Yayınlan, İst., 1990, s. 15-16.
3-Göze, kulağa ve zihne h itap eden sanatlar:
a) Dans (halay, horon, semah, zeybek, bar, raks).
b) Bale
c) Opera, operet
ç) Tiyatro
d) Sinema.
4. Sadece zihne (duygu, hayal ve düşünce) hitâp eden sanatlar:
Edebiyat.
Edebiyatın diğer sanatlardan ayrılan yönü estetik zevk sâhipliği yanında dilin inceliklerini bilmeyi gerektirmesi ve zihnî birikim beklemesidir.
Hiç şüphesiz bu tasnifte yer olan her bir kavramın, hangi kültü rtabakalarında, hangi ihtiyaçları karşıladığını değerlendirm ek ayrı bir yazının konusudur.
Bu tasnifi yaptıktan sonra bir problem grubu daha kaldı ki onları da madde başları hâline getirmekle yetineceğim.
Estetik duyarlılık ve estetik ifâdelendiriş ferdî sayılabilir mi?
Estetik heyecanların ve estetik ifâdelendirişin mahallî görünmeleri nasıl değerlendirilmeli?
Güzel ve güzellik anlayışlarının millî kültür paydasından aldıkları ve ortak paydaya kattıkları hangi açılardan değerlendirilebilir?
Bu problemler de, ayrı b ir yazının problematiğini oluşturacaktır.
Problemlerin üstünde bir hakîkati ifâde ederek bu yazıyı tamamlamış olalım:
Estetik duyarlılık, insan olmanın, insanlaşmanın ve zevkleri bakımından, kültür dünyasını oluşturan değerlere kaynaklık etmenin uyarıcı dünyasıdır. (BİTTİ)