GİRİŞ:
Ramazan, Kamerî ayların dokuzuncusudur. İlk sekiz ayın isimleri şöyledir: 1- Muharrem, 2- Safer, 3- Rebiülevvel, 4- Rebiülahir, 5- Cemaziyelevvel, 6- Cemaziyelahir, 7- Recep, 8- Şaban. Ramazan’dan sonraki aylar da 10- Şevval, 11- Zilkade ve 12- Zilhicce olarak isimlendirilmiştir.
Ramazan, Müslümanlarca en mübârek aydır. Çünkü Kur’ân-ı Kerim bu ayda indirilmeye başlamıştır. Müslümanlar bu ayda oruç tutarlar.
Ramazan kelimesinin Cenab-ı Hakk’ın güzel isimlerinden olduğu ve ‘günahları yok edici’ anlamına geldiği de rivâyet edilmektedir.
Bereket, rahmet ve mağfiret ayı olan Ramazan, İslâm âleminde büyük bir saygı ile karşılanır. Eskiden beri bu ayda Müslümanlar, diğer aylara göre daha fazla ibâdet etmek için gayret gösterirler.
Ramazan ayına verilen önemi, okuyucunun faydalanmasına sunulan kalem ürünlerinin tür ve sayı itibâriyle çokluğundan da anlayabiliriz. Denilebilir ki İslâm âleminde en gelişmiş Ramazan edebiyatı, Ramazan kültürü Türklere aittir. Ramazaniyyeler, iftariyyeler, bayramiyyeler, ramazan manileri, ilahiler, şiirler, münacatlar… çok zengin bir külliyat oluşturur. Ramazan ile ilgili mutfak kültürü, mahyacılık, hat ve minyatür sanatları, başta Karagöz-Hacivat olmak üzere seyirlik sanatlar… hep bize has zenginliklerdir.
Ramazan ile ilgili yalnız bir bölgeye has âdetler de vardır. Bunlardan biri Bafra’da, Ramazan’ın on beşinci gecesindeki sele-sepet-top kandil eğlencesidir. Özellikle çocuklar için zevklidir. Kandilin yapımında el becerisi gerektiği için sanata yönlendirmesi açısından da yararlıdır. Kayıtlara intikal ettiğine göre 200 yıl öncesinden günümüze kadar uygulana-gelmektedir. Ayrı bir yazının konusu olacak kadar geniş bir anlatıma ihtiyaç vardır.
Ramazan zenginliklerine, musikimiz de katkıda bulunmuştur. Sâdece ramazan ayında okunmak üzere ilahiler bestelenmiştir. Ramazan ilahilerinin tekkelerde okunan kısmı; gerek güfte, gerekse beste itibâriyle ağır ve sanat değeri olan eserlerdir. Camilerde okunan ilahiler ise beste itibâriyle parlak, sözleri anlamlıdır. İlk 15 gecede okunanlar ‘Merhaba’, son 15 gecede okunanlar ‘Vedâ – Elvedâ’ nakaratlıdır.
Ramazan ayına has ibâdet olan Teravih namazları da sanatla donatılmış, kılma şekilleri çeşitlendirilmiş ve zenginleştirilmiştir.
Ramazan, sohbetlerin de kaynağıdır. Özellikle Ahmed Râsim, Semih Mümtaz, Refi’ Cevad Ulunay, Sermet Muhtar Alus, Reşad Ekrem Koçu ve Burhan Felek’in Ramazan sohbetlerini hatırlayanlar vardır. Bu shbetlerin bir kısmı, kitap hâlinde de yayınlanmıştır.
Üç aylar boyunca, özellikle mukaddes gecelere denk gelen günlerde yayınlanan röportajların konusu hep İslâmiyet’le ilgili oldu. Ramazan ayına vedâ yerine geçecek son röportajın konusu da ‘Ramazan, oruç ve bayram’ üzerine olmalıydı. Hiçbir ön hazırlık yapmadan Nazif Okumuş dostumla bir araya geldik. Ramazan’la lafa girdik, Ramazan’da insan ilişkileri üzerine konuşurken… laf lafı açtı, güncel olaylar üzerinde duruldu ve güzel, aynı zamanda bilgilendirici bir sohbet oldu. Beğeneceğinizi umuyorum.
OĞUZ ÇETİNOĞLU
Oğuz Çetinoğlu: Sizinle yapacağım röportajın konusu; Ramazan ayı süresince Türkiye medyasının tutumu olacak. Durumu nasıl görüyorsunuz:
Nazif Okumuş: Milletimizin İslâm’la müşerref olmasından sonra hem dinimizin içerisinde hem de milletimizin hayat anlayışı içerisinde Ramazan’ın çok özel bir yeri olmuştur.
Ramazan ayı, şefkat ve merhametle özdeşleştirilerek ifâde edilmiştir. Şefkat ve merhamet ortamında ifâde edilip mânâlandırılan Ramazan ayına ulaşanlar; vecibelerini her zamankinden daha fazla olarak yerine getirirler. Yaradan, rahmet ve mağfiretini kullarına açar. Cehennem azabından da kurtuluş müjdesini bu ayda verir. Kullarına bu dünya için bayram, âhiret için cehennem azabından kurtuluşu müjdeler. Bu sebeple Ramazan’ı çok anlamlı, çok özel bir ay olarak görmek gerekir.
Ramazan sâdece hem bedenî hem de bir şekilde malî ibâdetlerin yapıldığı ay olarak özetlenemez. Bugün ramazanın anlam ve önemini; dünyadaki gelişmeleri dikkate almakla beraber İslâm coğrafyasındaki hâdiseleri ve sosyal hayatı ihtiva edecek şekilde düşündüğümüz zaman… Ramazan; refah ve bolluk ayıdır. Fakirlerin sevindirildiği aydır.
Ramazan Türk-İslâm coğrafyasında çok ayrı ve özel konumda kutlanmakta, idrak ve ihya edilmektedir. Dolayısıyla Türk-İslâm coğrafyasında ramazan, o ‘merhamet’ ve ‘şefkat’ kelimelerinin anlattığı ansiklopedileri dolduracak anlama uygun bir şekilde idrak ediliyor kanaatini taşımaktayım.
Çetinoğlu: Bu özelliğin kaynağına inelim mi?
Okumuş: Türk-İslâm coğrafyasında ramazan anlatılmıyor, yaşanıyor. Onun anlam ve önemini herkes kavrıyor. Bizler de bu coğrafyada olduğumuza göre bunu ziyâdesiyle görüyoruz.
Her ne kadar ‘eski ramazanlar…’ diyerek geçmişle ilgili birtakım özlemleri ifâde etsek de günümüzdeki ramazanların fıtratımızdan gelen özelliklerimizle örtüşüyor. Bize has değerlerle zenginleştiriliyor.
1200’lerin Türk-İslâm coğrafyasında ramazanla beraber inanılmaz bir seferberlik başlar. Hem devlet yönetimi ve varlıklı insanlar çevredeki fakirleri belirler. İslâm coğrafyasının diğer bölgelerindeki kanaatkâr insanlar için hazırlıklar yapılır. O insanların meseleleriyle meşgul olan önderler onların hangi ihtiyaçlarının giderilmesi gerektiğini belirler. Ramazan arifesinde noksanlar giderilmeye çalışılır ve ramazan ayı boyunca ihtiyaçların karşılanmasına devam edilir. Bayram geldiğinde de, Ramazan bolluğunun bayram sonrasında da devamını sağlayacak ikramlar, bağışlar… zekât fitre ve sadaka şeklinde cömertçe sunulur.
Osmanlının en sıkıntılı zamanları olan son dönemlerine kadar devam eden bu uygulama, günümüz Türkiye’sinde de daha geniş imkânlarla devam ettiğini söylersek abartmış olmayız. Milletimizin iyilikseverliği, hayır-hasenât işlerindeki hasbîliği…, milletimizin dayanışma ruhu ve ramazanla beraber daha da öne çıkan Cenab-ı Allah’ın rızasını kazanabilme arzusu doruk noktaya ulaşır.
Milletimiz Türkiye’nin her yerinde, Türk-İslâm coğrafyasının her köşesinde bu ruh ve şuurla hareket ediyor. Günlük hayat buna göre şekillendiriliyor. Onun için Anadolu’dan taa Avrupa’nın içlerine kadar, Anadolu’dan Asya’ya kadar, Afrika’ya kadar zaman zaman da oradan insanları Anadolu’ya dâvet edilerek İstanbul gibi, Ankara, Konya, Bursa, Kayseri, Erzurum, Elaziz gibi, Adana, Diyarbekir, Urfa gibi şehirlerimize misafirler dâvet edilerek ramazanın kardeşliğe dönük tarafı da perçinleniyor ve orası da tamamlanmaya çalışılıyor. Bu bir ağız tadıdır. Ama ağız tadından öte bu bir dayanışmadır, İslâm kardeşliğidir. Türk milletine has İslâm’ı yorumlamanın ve İslâm’dan alınan lezzetin, tadın, hazzın, kul olma duygusunun dışa vurumudur.
Çetinoğlu: Gazeteci-yazar olarak Ramazan aylarında medyanın konumunu değerlendirir misiniz?
Okumuş: Türk medyası maalesef, özellikle millî mücadele yıllarında sınıfta kalmıştı. Sonraki dönem içerisinde Türk medyasının tekrar milletin hayat anlayışına uygun reflekslere kısmen sâhip olduğunu görmüştük.
Zaman içerisine özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibâren Türk medyası ki o zaman görüntülü medya henüz yoktu. Yazılı basın ağırlıktaydı, kitap ve dergiler ağırlıktaydı. Bir de radyo vardı tabii ki. Ama radyo tabi sistemli bir yayın yaptığı için onu kategori değerlendirmemizin dışında tutmak arzusundayım.
Bağımsız medya maalesef 20. yüzyılın ikinci yarısında Türk milletinin hassasiyetlerinden, değerlerinden, hayat anlayışından uzaklaşmaya ve kendi anlayışıyla, kendi kafasına uygun bir hayat tarzı oluşturarak o tarz çerçevesinde yayın yapmaya başlamıştı.
Bunu dikkate aldığımız zaman o dönemdeki medyanın; toplumun millî-mânevî değerlerine saygılı okumuş-yazmış, münevver kesimiyle hem de ümmî dediğimiz diplomasız kesimleriyle ters düştüğünü görmek mümkün söylemek de mümkün.
Çetinoğlu: Açıklar mısınız?
Okumuş: Milletimizin değerleriyle örtüşen aydınlar, medyanın başkalarının sözcülüğünü yaptığını, medyanın çok kuru bir tâbirle batı hayranlığı çerçevesinde, batının hayat anlayışına uygun bir yayıncılığı tercih ettiler. Bu anlayışı, jakoben bir bakışla, tepeden inmeci bir bakışla millete dikte ettirmeye çalıştığını görüyorduk. Sokaktaki insanlar da kendilerinden olmayan, kendilerine benzemeyen ve kendilerinin hiç alışık olmadığı birtakım yaptırımların kendi hayat anlayışları gibi sunulmasına anlam veremiyor ve buna çok doğru olarak, insanî bir tepki gösteriyordu.
Böylesi bir süreçten sonra Türkiye Allah’a şükürler olsun az veya çok, eğitim hamlelerinin de artık tabana yaymaya başlayıp bir şekilde Anadolu insanı ne olursa olsun dünya gerçeklerini de fark ederek daha üst seviyede fikrî bir olgunluğa erişmiştir. Dîni kültürle bağlantılı hayat anlayışı, örfün, âdetin, geleneklerin sâdece alışılagelmiş anlayışla değil biraz da nesilden nesile aktarılan o öğretilerin günümüz şartlarıyla uyumlu hâle getirilmiş çerçevede keşfetmeye başladı.
Bu gelişmeler sebebiyle medya, ister istemez sorgulanır oldu. Bu sorgulama medyanın muhataplarıyla karşı karşıya gelip bir tartışma ortamı oluşturmadı ama en azından medya nüfusumuza göre, sosyal dinamiklerimize göre… taban bulamadığını gördü. Bunun üzerine kendi kendine dedi ki: Bir şekilde; ben toplumun değerlerinin uzağında kalmamalıyım, toplumun değerleriyle birlikte olabilmeliyim, en azından o değerlere saygı gösterebilmeliyim.
Şimdi Türk milletinin bu hayat anlayışının çok özel bir tarafını teşkil eden inanç ve değerleriyle meşgul olma zaruretini gördü ve hayata geçirdi.
Bu gelişme, belki de biraz maddî çıkarların yönlendirmesi ile oluşmuş olabilir. İşin bu yönünü göz ardı edemeyiz ama ben o tarafına girmek istemiyorum.
Ve neticede şimdiki bulunduğumuz süreçte insanlığın da inanç ve değerlerine olan hassas bakışını dikkate aldığımız zaman Türk medyasının daha sağlıklı olmasa bile millete ve milletin değerlerini göz ardı etmeyerek sâhip çıkmaya çalıştığı ve en azından onları bir kenara itip, onları istismar edecek kulvardan kaçınmaya başladığını görüyoruz.
Ben iyi niyetle bakıyorum ve bunu çok olumlu buluyorum. Türk medyası şimdilik beklenen ve arzu edilen noktada olmasa bile önümüzdeki süreçte dünyadaki konjonktürel dinî inanç hassasiyetlerine uygun bir şekilde kendini rehabilite etmeye devam edeceğini ve sağlıklı bir şekilde de toplumla kucaklaşabileceğine inanıyorum.
Çetinoğlu: Medyanın vatandaşa yaklaşımı böyle… Siz politikacı olarak vatandaşın arasındasınız. Yakın temaslarınız var. Vatandaşlarımızın medyaya bakış açısındaki tespitlerinizden söz eder misiniz?
Okumuş: Bu sorunun gelebileceğini tahmin ettiğim için bir önceki sorunuza çok iyi niyetle ve ümit var ifâdelerle düşüncelerimi paylaştım. Konuya öyle baktım.
Bu sorunuza ilgili cevapta olumlu şeyler söylemek imkânını bulamayacağım.
Hem medyanın kendini sorgulaması hem de medya üzerinden topluma yön veren siyâsetinden ekonomisine ve sosyal hayatı bir şekilde etkileyen çevrelere varıncaya kadar düşüncelerimi paylaşmak istiyorum.
Tabii medyanın önderliğinde birçok hadisenin topluma yansıtılış biçiminin henüz çok objektif olmadığı hatta bâzı gerçeklerin toplumdan saklandığını, bazılarını da tahrif edilerek sunulduğunu söylemek mümkündür.
Çetinoğlu: Teşekkür ederim Nazif Bey Dostum.
Okumuş: Ben de teşekkür ederim. Düşüncelerimi kamuoyuna duyurma imkânı verdiniz.
NAZİF OKUMUŞ:
1959 yılında Adapazarı'nın Sapanca ilçesinde Seher ve Ömer Okumuş çiftinin oğlu olarak dünyaya geldi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Târih Bölümünden mezun oldu ve gazetecilik ile ilgilendi. Çeşitli gazetelerde, muhabir, haber müdürü, yazı işleri müdürü ve genel yayın yönetmeni olarak görev yaptı.
Nazif Okumuş, 1999 yılındaki milletvekili seçimlerinde 21. Dönem İstanbul 2. bölge MHP milletvekili seçildi. 18 Nisan 1999 - 14 Kasım 2002 tarihlerinde de TBMM'de, TBMM Hesaplarını İnceleme Komisyonu Başkanı oldu. 14 Kasım 2002'de 22. dönem milletvekili seçilerinde, MHP baraj altında kaldığından milletvekili seçilemedi. 22 Temmuz 2007'de MHP'den yeniden milletvekili adayı olsa da seçilemedi.
Nazif Okumuş evli ve 2 çocuk babasıdır.