Peygamberlerin haberlerini verdikleri, temellerini attıkları erdemli devletleri, seküler dünyanın bilgeleri, deneme ve yanılma yoluyla ararlar.
*
Tarihin sıfır noktası Mekke’de, “İlk İnsan ”la başlayan, erdemli yönetici, erdemli devlet arayışı, döner dolaşır Medine’de doruk noktasına ulaşır. Tarih bütünlük ve süreklilik içinde devam eder, inanan Habil’in çocuklarıyla, inanmayan Kabil’in çocuklarının, yaşanabilir dünya, katlanabilir devlet, dayanılabilir yönetici arayışları devam ediyor.
*
Tarihin her döneminde bilgeler, “Doğu’yu Batı’yı bilmeliyim. Eski uygarlıkları derinlemesine incelemeliyim. Yükselişlerin ve düşüşlerin sebeplerini derinden derine araştırmalıyım” diyen, Sezai Karakoç gibi düşünerek,” Erdemli Devlet” arayışı içinde olurlar. Onların başında, Doğu’nun ve Batı’nın büyük bilgesi Farabi gelir.
*
Varoluşun kaynağının Allah olduğunu, önemle vurgulayan Farabi, yaşanan dünyayı yaşanacak dünyadan ayırmadan, bir bütünün iki yüzü olarak ele alır. İslam’ın ana kaynaklarının ışığında, Musa Peygamber’in Mısır’ına dayanan Yunan Düşünce’sini, didik didik ederek, düşünce tarihinde doğrularla yanlışların, birbirine karışmasını önler. * Bilgi ve bilgelik kültüründe, Allah’ın sevgisini kazanan yöneticilerin Allah, düşüncelerinde ve eylemlerinde, düşünen akılları, seven gönülleri olur. Yöneticiler Allah’ı ne kadar severlerse, Allah tarafından o kadar sevilirler. Ve şehirde yaşayanların hayatlarını zenginleştirerek, şehirlerde geniş çekim alanları oluştururlar.
*
Farabi’nin önem verdiği erdemli yöneticilerin özelliklerinin başında, ten ve can sağlığı gelir. Büyük Türkistanlı erenlerin ve erlerin öncülüğünde, yüzyıllar içinde Anadolu’da oluşan kültürde, “Sağlık her şeyin başıdır” denilir. Sağlıklı yöneticilerin şehirleri, “Peygamber Şehiri” Medine gibi, “cami, okul, çarşı” çevresinde, sağlıklı olarak büyürler.
*
Farabi erdemli yöneticilerin, öğrenmeyi ve öğretmeyi sevenleri, desteklemelerine büyük önem verir. Bunun için herkesin, öğrenmesini öğrenmeye, yeni açılımlar kazandıran, bilgeleri ve bilginleri sevmelerini önerir Yaşanılan yüzyılda olduğu gibi, her dönemde bilgi ve bilgelik, yönetimlere derinlik ve zenginlik kazandırıcı bir işlev yüklenir.
*
Devlet yönetimlerinde, insanlar arasında ayrım gözetmeyen, bütün insanları aynı annenin, aynı babanın çocukları gören, bilge yöneticiler güçlü olurlar. Onlar adil olmayı, başarının kaynağı bilirler, şiddetten kaçınırlar. Bu yüzden Farabi, erdemli yöneticilerin bilge olmalarını ister, bilgeliği bütün özelliklerin başında ve üstünde tutar.
*
Erdemli devletlerde erdemli yöneticiler, gösteriş harcamalarından, savurganlığı özendirmekten, ne kadar uzak dururlarsa, o kadar uzun ömürlü olurlar.
*