Fransızcada ve İngilizcede ‘millet’ kelimesinin karşılığı; ‘nation’, ‘halk’ kelimesinin karşılığı; Fransızcada; ‘peuple’, İngilizcede ise bir harf değişimi ile ‘people’dir.
Demek ki ‘millet’ ve ‘halk’ kelimeleri, farklı kavramlardır.
Şimdi bir de Türkçe sözlüklere bakalım:
Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te Millet kelimesi için (konumuzla ilgili olarak) şu karşılıklar veriliyor: 1- Genellikle aynı topraklar üzerinde yaşayan, aynı soydan gelen ve aralarında dil, din, târih, sanat, töre, dünya görüşü ve ülkü birliği bulunan insanlar topluluğu. 2- Demokrasiyle yönetilen bir ülkedeki insanların bütünü olarak kabul edilen ve hâkimiyetin gerçek sahibi olan hukukî varlık.
Ötüken Türkçe Sözlük’te Millet kelimesi için verilen karşılıklar: 1- Aynı topraklar üzerinde yaşayan, aynı köke dayanan, tarih, töre, gelenek, görenek, ülkü, dil, duygu ve benzeri birliği bulunan insanların tümü. 2- (Milliyet adlarından sonra tamlanan olarak kullanıldığında) o millete ait bireylerin tamamı. Türk milleti.
Temel Türkçe Sözlük ve Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Sözlük isimli eserlerde de millet kelimesine aynı karşılıklar verilmiştir. Hiçbirinde ‘Millet’ kelimesinin karşılığında ‘halk’ kelimesi yoktur. Demek ki Türkçemizde de ‘millet’ ve ‘halk’ kelimeleri ayrı kavramları ifâde etmektedir.
Aynı kaynaklar, ‘halk’ kelimesi için şu karşılıkları veriyorlar:
Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te Halk: 1- Bir milleti meydana getiren insan toplulukları, 2-Aynı ülkede, aynı devlete bağlı vatandaşların tamamı, 3- Aynı yerde bulunan kimseler (Mahalle halkı, vapur halkı, ev halkı gibi), 4- Belli bir bölgede yaşayan kimseler (Batı Anadolu halkı gibi), 5- Bir milletin aydın tabakası ve devlet yöneticileri dışında kalan kısmı; ahâli, 6- Kalabalık, güruh, 7- İnsanlar.
Ötüken Türkçe Sözlük’te Halk: 1- İnsan, insan soyu, 2- Bir arada yaşayan insan topluluğu, 3- Bir ülkede yaşayan aynı uyruktan olan insan topluluğu, 4- Belli bir bölgede yaşayan küçük topluluk, 7- Bir olay veya değişik sebeplerle bir yerde birikmiş insanlar topluluğu; ahâli
Diğer 2 kaynakta halk kelimesinin karşılıkları; İnsanlar, insanlık topluluğu, bütün herkes, kalabalık, bir ülkede yaşayan çeşitli milletlerden olan insan topluluğu, ahali, insanlardan bir bölük… şeklinde veriliyor.
Görüldüğü gibi halk kelimesi ile kast edilen insanlar arasında; dil, din, târih, sanat, töre, dünya görüşü ve ülkü birliği gibi kavramlara yer verilmemektedir. Aynı dili konuşma, aynı kökten gelme şartı da aranmamaktadır. O halde halk kelimesi; bir futbol maçını veya spor müsabakasını, bir tiyatro eserini, bir filmi seyretmek için bir araya gelmiş ve aralarında derin bağlar bulunmayan insanlar topluluğunu ifâde etmek için kullanılmaktadır.
Bu bilgilerin ışığında; ‘Türk halkı’, ‘Türkiye halkı’, ‘Kıbrıs halkı’ gibi isimlendirmeler, kasıtlıdır veya en iyimser değerlendirme ile hatâlıdır.
Sovyetler Birliği döneminde; Rus idareciler, yönetimi altında tuttukları Türkler için kasıtlı olarak ‘Türk milleti’ kavramını kullanmıyor, ‘Sovyet halkı’ diyordu. Onlar biliyorlardı: ‘halk’, ‘millet’ olma vasfını kazanamamış insanlar topluluğudur. Yine biliyorlardı: ‘Millet’ vasfını kazanamamış insanlarda ‘vatan’, ‘bağımsızlık’, ‘hürriyet’ ve ‘devlet’ kavramları da gelişemez.
Biz‘Türk halkı’ değil, ‘Türk Milleti’yiz. Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kıbrıs, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan bağımsız devletlerinde; Doğu Türkistan’da, Kırım’da, Rusya Federasyonu’nda, Balkanlarda, Batı Trakya’da ve Rumeli’nde yaşayan soydaşlarımızla; Irak, İran ve Suriye Türkleriyle ve de Ahıskalı Türklerle birlikte 300.000.000 nüfuslu büyük bir aileyiz.
MİSALLİ BÜYÜK TÜRKÇE SÖZLÜK: İLHAN AYVERDİ. Kubbealtı Neşriyat. İstanbul, 2010
ÖTÜKEN TÜRKÇE SÖZLÜK: YAŞAR ÇAĞBAYIR. Ötüken Neşriyat. İstanbul, 2007
TEMEL TÜRKÇE SÖZLÜK: Doç. Dr. MERTOL TULUM. Tercüman Gazetesi Yayını
OSMANLICA TÜRKÇE ANSİKLOPEDİK SÖZLÜK: FERİT DEVELLİOĞLU. Aydın Kitabevi. Ankara, 1986