Türk medeniyeti Orta Asya’da kurulmuş ve akınlarla yeryüzüne yayılmıştır. Tabiatla mücadele ve müspet ilim Türk medeniyetinin temel kavramlarıdır. Bin yıllık Türk tarihi, Türk medeniyeti bu kavramlar üzerinde kurulmuştur.
Türk medeniyetinde insan sevgisi ve insan hakları bencil bir nitelikte değildir; bütün insanlara ve insanlığa yöneliktir. Yunus Emre “Sevelim, sevilelim.” der. Mevlâna bütün insanları dergâhına çağırır. Fatih Sultan Mehmet İstanbul’u fethettiği zaman bütün Hristiyanlara din ve mezhep özgürlüğü tanıdı. Dünya tarihinde ilk insan hakları beyannamesi budur Atatürk Çanakkale’de savaştığı düşman askerleri için “Onlar bizim evlâtlarımız olmuştur.” Demiştir.
Türk medeniyetinde, Türk edebiyatında, geniş deyimiyle, Türk kültür ve sanat hayatında insan sevgisi geniş ölçüde ele alınmış ve işlenmiştir. Yunus Emre şiirlerinde insan sevgisini dile getirmiştir:
Sevelim, sevilelim.
Kimseler garip olmasın, hasret oduna yanmasın,
Hocam kimseler olmasın, şöyle garip bencileyin.
Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig’te akıl ve bilgi konuları üzerinde durmaktadır. Dünyaya egemen kılmak ve yüceltmek için pek çok fazilet ve akıl verdi; bilgili ve akıllı olan insandır. Bilgisiz insandan uzak durmalıdır. (S. 22, 31).
Medeniyet tarihimizde önemli bir üretim kuruluşu vardır: “Ahilik, “kardeşlik anlamına gelir, Ahilik, esnaf ve sanatkâr kuruluşu olarak iktisadî nitelik taşımakla birlikte sevgi, insan sevgisi düşüncesine dayanmaktadır. Ahilik’te üretim insana yöneliktir, dolayısıyla insan içindir.
Yusuf Has Hacib Kutadgu Bilig’de şöyle der: “Güneş doğar ve bu dünya aydınlanır; aydınlığını bütün halka eriştirir.” (s. 70) Atatürk, güneş benzetmesiyle Türk Milleti’nin yaratacağı medeniyetin bütün dünyaya hizmet edeceğini söylemekle insanlığa karşı duyduğu sevgiyi açıklamaktadır.
Sonuç olarak belirtmek isterim ki, “insan sevgisi ve “insan hakları kavramı Türk medeniyetinin temelidir.
Kaynaklar:
KAZMAZ-Süleyman-TÜRK-MEDENİYETİNDE-“İNSAN”-VE-“İNSAN-HAKLARI”- KAVRAMI Süleyman
Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, İstanbul 1994, s. 174. Tarih I, s. 126-137.
Süleyman Kazmaz, Biz ve Onlar, Ankara 2002, s. 399.
Kocabaş, Tarihte Adil Türk İdaresi, İstanbul 1994, s. 270