İnsanın, önünse iki seçenek vardır:
• Üretici güçlerini kullanarak ve kendini geliştirerek bütün insanlıkla bir olmaya çalışmak,
• Güvensizlik içindeki bir asalak olarak hayatını sürdürmek.
İnsan, dünyada tek başına ve evrenin içinde yapayalnızdır. Bu sebeple insan, kendi sorumluluğunu bilmeli ve bu sorumluluğu üstlenmelidir. Bu sebeple kişi kendi içsel güçlerini yani sevgi, akıl ve üretici güçlerini geliştirip, onların meyvelerini toplayarak insanlığa hediye etmelidir. Üretici, geliştirici ve sevgi dolu yaşamakla, insan kendi hayatını da öyle kurmuş ve anlamlandırmış olur.
İnsanın var olma sebebi, kendini ve potansiyel güçlerini geliştirmesidir. Bir kişinin elindeki bu potansiyel güçleri ne dereceye kadar gerçekleştirdiği ve ne kadarını kullanıma sunduğu, yani ödevini ne kadar başardığı, objektif bir değerlendirme ile hemen ortaya çıkar. Kendini gerçekleştirmekte başarısız kalan bir kimse, tıpkı ödevini yapmamış bir öğrenci gibi başarısız ve tembel olarak değerlendirilebilir.
Bir insanın içsel güçlerinin ne kadarını gerçekleştirdiğini anlamak için, onu kendi şartları, kendi durumu içinde değerlendirmek gerekir.
Canlı, çalışkan ve üretici olmak, kişinin potansiyel güçlerini varoluş amacı doğrultusunda kullanması anlamına gelir. “Canlı olmak” statik (durağan) değil, dinamik bir süreçtir. Bir canlının kendine özgü güçlerinin varlığı, onların gerçekleştirmesini zorunlu kılar. Her canlı kendindeki bu potansiyel imkanları değerlendirme, açma, geliştirme ve serpilme yönünde bir eğilim gösterir. Bu sebeple hayatın amacı, kişinin kendi içsel güçlerini, kendi varoluş amacına uygun olan bir biçimde geliştirmesidir.
Hayat, muhteşem bir yolculuktur. Bu yolculukta tepkici değil, üretici (yaratıcı) bir biçimde ve sorumluluk içinde girişimci olmak zorundayız. Öğrenme ve gelişme yolculuğuna çıkmışsak potansiyel güçlerimizi kullanıyoruz demektir.
Kendini geliştirme gayreti içinde olan kişi, insanları birbirinden ayıran ve farklılaştıran şeylere değil, onları birleştiren ve bir arada tutan noktalara yoğunlaşır.
Kaynak: Erich Fromm, Yaşama Sanatı. Arıtan Yayınları, İstanbul, 1995.