BM-UNESCO 2020 yılı için ülkemizin önerisi ile Büyük Türk Bilgini Farabi’nin doğumunun 1150. Yıl dönümü; 2021 yılı için de Hacı Bektaş Veli’nin vefatının 750., Yunus Emre’nin vefatının 700., Ahi Evran’ın doğumunun 850. Yıl dönümü Anma ve Kutlama Yılı olarak kabul etti.
Ülkemiz adına bu kararların alınmasında emeği geçenleri kutluyorum.
20.02.2021 tarihli C.B. genelgesi ile Cumhurbaşkanı R. Tayyip ERDOĞAN himayelerinde çeşitli etkinliklerin kutlanma kararı ise ayrı bir önem arz etmektedir.
Dünya Siyaset Bilimine, Devlet yönetimine temel olarak adalet ve ahlâk kavramlarının öğreticisi olan gök bilimci, müzisyen ve en önemlisi Türk-İslam Filozofu büyük bilim adamı Farabi (850-950) etkinlikleri, pandemi etkisiyle yeterince kutlanamadı.
Bu yıl ise; Hacı Bektaş-ı Veli Hz. (1209-1271) - Yunus Emre (1238-1328) – Ahi Evran (1171-1261) etkinliklerinin uluslararası boyut kazanmasına rağmen etkinliklerin yüzyılları aşarak günümüze yansıyan temel felsefelerin, öngörülerin bugünkü anlayış açısından incelenip geliştirilmesi yönünde ilmi araştırmalar, seminerler, konferanslar, açık oturumlar, makale, film, tiyatro v.b. TV programlarına yeterince yansımadığı görülmektedir.
Ben burada izninizle altmış yılını Türk sanayi ve ticaret hayatına vermiş bir kişi olarak Ahi-Evran Veli üzerinde durmak istiyorum.
Ahilik Teşkilatı’nın Anadolu’daki kurucularından ve debbâğ esnafının piri olan Ahi Evran’ın asıl adı Şeyh Nasîrüddin Mahmûd Ahî Evran b. Abbas olup Ahî Evran (Evren) adıyla tanınır.
Ahilik: İslami açıdan fütüvvet anlayışı ile kardeşlik, yiğitlik, eli açık, cömert, adil, merhametli anlamı taşıyan Ahi kelimesinden türeyen esnaf ve zanaatçı meslek gruplarının yer aldığı zaviyeler, loncalar 18. yüzyılda Gedikler olarak gelişmiş modern iş dünyamızda yer alan bugünkü meslek odalarının, borsaların, mesleki dernek, kulüp ve vakıf kuruluşlarının temelinin teşkil eder.
Ahî Evran, bir müddet denizli, Konya ve Kayseri’de ikamet ettikten sonra Ahîlik Teşkilatı’nı kurmuştur; Kırşehir’e yerleşerek ve ölümüne kadar burada kalmıştır. Doksan yıl yaşadığı rivayet edilen Ahî Evran, Hacı Bektâş-ı Veli ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ile çağdaş olup, bazı rivayetlere göre ise kültürümüzde önemli yeri olan Nasreddin Hoca’dır.
Ahi Evran, Ahilik Teşkilatı ile İslami ve insani açıdan ahlak ve adalet ilkelerine dayanan bir ticaret anlayışı ile aynı zamanda sosyal, ekonomik ve siyasi hayata yön vermiştir.
Ahilikte piyasa düzeni ve mesleki ehliyet disiplini önemli olup, bir kişi ciddi eğitim alarak çıraklıktan ve kalfalıktan yetişip açık bulunan bir ustalık makamına geçmedikçe ve gedik imtiyazı belgesi sahibi olmadıkça, dükkân açarak sanat ve ticaret yapamazdı.
Ahilik Teşkilatı Anadolu Selçuklu Devleti’nin, bir taraftan Bizans orduları diğer taraftan Moğol saldırıları ile sarsıldığı ve iç çekişmelerin oluştuğu bir dönemde Osmanlı Cihan Devleti’nin kuruluşunda askeri, siyasi, idari konularda olduğu kadar özellikle sosyal ve ekonomik gelişmesinde kurumsallaşarak önemli rol oynamıştır.
Dünyada ilk kadın teşkilatı, Ahi Evran eşi Fatma Bacı tarafından “Anadolu Kadın Birlikleri Baciyan-ı Rum” o dönemde kurulmuş iplikçilik, halı, kilim dokuma, güzel sanatlar açısından ekonomi ve sosyal hayata okul olmuş, zamanla Türkmen beyliklerinde Milis Örgütü olarak hizmet vermişlerdir.
Bir başka örnek ise tüketici haklarının korunması, kalite ve verimlilik açısından önem taşıyan standartlar konusunda Sultan II. Beyazıt Han (1447-1512) tarafından çıkarılan Kanunname-i İhtisabi Bursa belgesi TSE Türk Standartları Enstitüsü’nün başlangıcı sayılmış ve aynı zamanda Dünyada standart anlayışına ışık tutan ilk belge olmuştur.
Osmanlı İmparatorluğu’nun zayıflamasından Ahilik de etkilenmiş ve 700 yıl boyunca ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamımızda belirleyici rol oynamış olan Ahilik sistemindeki loncalar 1912 yılında ortadan kaldırılmıştır.
Bu konuda 1983 yılında kurulan TESVAK Türkiye Esnaf Sanatkârlar Ahilik Vakfı önemli girişimlerde bulunmuşsa da devlet desteği olmadan maddi yetersizlik ve genel ilgisizlikle başkan ve üyelerinin şahsi gayretleri sonucu mücadele ile geçen yıllar olmuştur.
Ahi Evran’ı anmak ve anlamak, Ahilik kültürünü yaşatmak zamanla sadece yerel kuruluşlar üzerinde kalmış, kuruluş yıldönümlerinde, “Ahilik Kültürü ve Esnaf Bayramı” adı altında panayır havasında mahalle düğünleri ve ilkokul müsameresi şeklinde kutlanır hale gelmiştir.
TOBB Türkiye Odalar Borsalar Birliği başkanlığım döneminde 1987 yılında Kırşehir’de ilk defa çok ciddi boyutta Ahi Evran’ı anma törenlerine katıldık. Valiliği, Belediye Başkanlığı’nı, esnaf ve sanatkâr kuruluşlarını, yerel esnafı tek tek ziyaret edip Ahiliğin daha ciddi boyutlarda kutlanmasının gerektiğini anlatarak her türlü desteğe hazır olduğumuzu ilgililere bildirdik ve istenen desteği verdik. Nitekim oluşan kutlama kurulu adına Başkan teşekkür mektubu ve özel hediye ile memnuniyetlerini belirtmişler devam eden yıllarda ise 1988 yılında Kültür Bakanlığı’nca ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca çıkarılan Ahilik Haftası kutlamaları yönetmeliği çerçevesinde valilikler öncülüğünde teşkilatlanmışlardır.
Kırşehir başta olmak üzere ilgili illerimizde, mülki amirlerle yerel yönetimlerin de katkısıyla, Ahilik kutlamaları yapılmakta, aynı zamanda esnaf arasında “Esnaf Bayramı” olarak da kutlanmakta, Ahilikle ilgili panel ve konferanslar düzenlenmekte, şenlikler yapılmaktadır.
Ne var ki UNESCO kuruluşunca 2021 yılının uluslararası Ahi-Evran yılı ilan edilmesi sonucu Kayseri Erciyes Üniversitesi, Ahi-Evran Üniversitesi, Denizli, Konya, Kayseri, Bilecik Valiliklerinin öncülüğünde ilgili belediye ve yerel esnaf kuruluşlarının sönük geçen kutlamalarıyla çelenk koyma, mehterle yürüyüş, fotoğraf yarışması, konferans, plaket verme, müzik dinletisi...! dışında uluslararası nitelikte Ahi Evran’ı anmak ve anlatmak yönünde beklenen seviye gerçekleşememiştir.
13-19 Eylül 2021 tarihinde Kırşehir Valiliği öncülüğünde Belediye ve Esnaf kuruluşlarının katılımı ile 34. Ahilik Haftası kutlamaları yapılacağı memnuniyetle duyurulmuştur. Umulur ki geçmiş yıllara göre daha anlamlı ve kapsamlı olarak kutlanır.
Günümüzde Tüketici Hakları, Toplu Kalite Yöntemi, Standartlar, Kalite, Ticari Ahlâk, adalet anlayışı vb. kavramlarla ifade edilen Ahilik İlkeleri ve birçok ticari unsur İslami inançtan kaynaklanarak Ahi Teşkilatlarında şekillenip yerleşmişti. Ne yazık ki günümüzde birçok ahlâki kavram zamanla yozlaştı, şekil değiştirdi.
Aslolan tarihin derinliklerinden günümüze gelen ve bizi millet yapan öz değerlerimize, kültürümüze önem verip, geçmişimize sahip çıkarak, geleceğimize yön vermektir.
Gönül isterdi ki Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve mensubu olmakla gurur duyduğum TOBB, TESK, öncülüğünde TESVAK ve diğer meslek kuruluşlarının da katılımı ile Ahi Evran yılı etkinliklerinin uluslararası seviyede daha kapsamlı kutlanabilsin.
1 Eylül 2021 - Ankara
Kaynak:
Ali Coşkun – Hayat Yayınları “Bir Ömür Böyle Geçti” 2. Cilt sf. 257-261
Dr. Yusuf Ekinci Ahilik ve Meslek Eğitimi MEB Yayınları 1990 İstanbul
TDV İslam Ansiklopedisi
İnternet- Ahi Evran Vikipedia
İstanbul Esnaf Birlikleri ve Nizamları Doç. Dr. Ahmet Kala İstanbul B.B. Yayını