Ey dost, gönlünü bilgili kişilere aç. Çünkü mutluluğun yolu bilginin rehberliğiyle bulunur. Bilgili kişi çok kıymetlidir. Câhil ve bilgisizler ise tedâvülden kalkmış para gibidir. Bilgiliyle bilgisiz birbirine denk değildir. Bilgili hanımlar, bilgisiz erkeklerden üstündür.
Bilgi, insan vücudundaki kemikte ilik gibidir. İlik, kemik için hayatî ödem taşır. İlik, kemik için ne ise, bilgi de insan için öyledir. İnsanın değeri aklından, kemiğin değeri, içerisindeki ilikten gelir. Bilgisizin durumu, iliksiz kemik gibidir. İliksiz kemiğe, kimse dönüp bakmaz. Bilgisiz insan da insanlıktan uzaktır ve değersizdir. Bilgisiz insan, hayattayken ölü gibidir. Bilgili insan, öldükten sonra da kıymetlidir. Adı saygıyla her zaman anılır.
Bilgili insan, bilgiye koşar. Çünkü bilgiyi arayan bilgili olur. Ey dost, bilginin kıymetini, bilgili olmanın zevkini ancak bilgi sâhipleri bilir. Bilinmeli ki bilginin değeri ancak bilgi sâyesinde anlaşılır. Odun gibi bilgisiz bir insan, bilgiden anlamaz. Onun için lüzumsuz bir şeydir. Doğru ve faydalı sözler bilgisiz insana faydasız ve sıkıcı gelir. Ona, nasihatler ve tavsiyeler de fayda sağlamaz.
Her türlü kirler yıkanmakla temizlenir. Fakat câhillik, yıkanmakla giderilemeyecek kadar kalıcı kirdir. Bilgili kişi, her işin nasıl yapılacağını bilir. İşini bilerek yapar ve ulaştığı neticeden pişmanlık duymaz. Her ne iş olursa olsun, bilgisizin varacağı netice pişmanlık doğurur. Çünkü onun, pişmanlıktan başka bir kısmeti yoktur.
Bilgili insan az konuşur ve lüzumlu olan sözleri söyler. Lüzumsuz olanları söylemez. Câhiller ise anlamadıkları konularda, düşünmeden ancak gevezelik ederler. Kendi dili ile kendisini sıkıntıya sokarlar. Buyurulmuştur ki: ‘İnsanın ölümü, iki çenesi arasındadır.’
Her şeyi yaratan Tanrı, ancak bilgiyle bilinir. Bilgisizlikten kimse hiçbir hayır görmemiştir. Bilgisiz insanlar, kendi elleriyle yaptıkları puta taparlar, ‘Rabbim budur’ derler. Böyle câhiller pek çoktur.
Bilgili insanların her sözü edeptir, nasihattir ve faydalıdır. Bilgili insanları Araplar da Acemler de övmüştür.
Bilgi, malı olmayanlar için tükenmez bir servettir. Câhil insanlar için bilgi, soysuzluk nişânesidir.
Kaynak: Edib Ahmed Yüknekî ve Atebetü’l-Hakayık: Oğuz Çetinoğlu. Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul 2018